Materiaalrecyclage: Autobatterijen of –accu’s

1.1. Inleiding

De categorie van de autobatterijen of –accu’s heeft betrekking op batterijen of accu’s die gebruikt worden voor het starten, voor de verlichting of het ontstekingsvermogen van een voertuig, zoals de loodstartbatterij. In de praktijk gaat het om elke batterij of accu die de vermelding “koudstartstroom” draagt en ontworpen is voor het starten van een verbrandingsmotor (bv. in een motorvoertuig, kraan, compressor, boot, land- of tuinbouwtrekker of –machine, vorkheftruck).

Elke autobatterij of –accu wordt als een afgedankte autobatterij of -accu in de zin van de gewestelijke reglementeringen beschouwd, d.w.z. waarvan de houder zich ontdoet, van plan is zich te ontdoen of zich moet ontdoen (Recybat, 2014).

Voor info over de industriële en draagbare batterijen of accu’s verwijzen we naar de afvalstroomfiche batterijen en accu’s.

1.2. Werkingsprincipe

Afgedankte autobatterijen en –accu’s zijn gevaarlijk afval en moeten ingezameld worden door ondernemingen die daarvoor vergund zijn door de gewestelijke overheden.

Loodaccu’s zijn hoofdzakelijk samengesteld uit volgende materialen (Tabel 1).

Tabel 1. Samenstelling van een typische lood-zuuraccu (EIPPCB, 2013).

Bestanddeel

Gewichtspercentage (%)

Bestanddelen op basis van lood (plaatjes, polen)

25-30

Loodpasta (fijne deeltjes loodoxide en loodsulfaat)

35-45

Zwavelzuur (10-20% H2SO4)

10-15

Polypropylene (omhulsel)

4-8

Andere kunststoffen (PVC, PE, …)

2-7

Hard rubber

1-3

Andere materialen (glas, …)

< 0,5

 

Het hoog gehalte aan lood en loodhoudende producten maakt accu’s bijzonder geschikt voor materiaalrecyclage, door middel van pyrometallurgische verwerking in de non-ferro industrie. Verschillende processen, en combinaties ervan, kunnen hiervoor ingezet worden.

Voorafgaande aan de pyrometallurgische behandeling wordt meestal eerst het zwavelzuur uit de accu’s verwijderd. In sommige processen worden de accu’s in hun geheel aan de hoogoven gevoed, en is er, na de zuurdrainage, geen verdere voorbehandeling vereist. In andere processen worden de accu’s eerst vermalen in een hamermolen.

Er kunnen algemeen twee types van processen onderscheiden worden voor het recycleren van afgedankte autobatterijen of –accu’s, nl. het hoogoven recycling proces (VARTA-proces) en het mechanisch scheiden gevolgd door smelten (MA en CX proces).

Bij het VARTA-proces wordt het zuur eerst uit de batterijen verwijderd. Daarna worden de batterijen in een hoogoven gebracht, op een temperatuur van 1000 °C, waaraan met zuurstof verrijkte lucht wordt toegevoegd (Figuur 1). Het gesmolten lood wordt daarna in grote blokken van 1 ton gegoten. De overblijvende lood- en ijzerhoudende slakken worden grotendeels in primaire ovens gerecycleerd. De organische bestanddelen die zich in de uitlaatgassen van de oven bevinden, worden in een brander geoxideerd en daarna weer afgekoeld en gefilterd. Het stof van de filter wordt ontdaan van alle chloor en gaat terug naar de initieel gebruikte oven (Recybat, 2014).

Figuur 1. Schema van een typisch hoogoven recycling proces (Campine N.V.).

Tijdens dit proces worden het polypropyleen en de andere kunststoffen energetisch gevaloriseerd door ze te gebruiken als brandstof en als katalysator in de productie van lood tijdens het recycleren ervan. Alle resten van de verbranding worden terug in de oven gebracht.

Bij het mechanisch scheiden gevolgd door smelten (bv. MA en CX proces) worden de batterijen eerst ontdaan van alle zuur; dan worden zij ontmanteld en gebroken (Figuur 2). De verschillende deeltjes worden gescheiden door geautomatiseerde machines. Het gebroken materiaal wordt door een reeks van zeven, van vochtige separatoren en filters geleid, en zo nog eens in verschillende fracties opgedeeld. Deze laatste bevatten metaalverbindingen, pasta’s op basis van loodsulfaat, polypropyleen, niet-recycleerbare kunststoffen en verdund zwavelzuur. Sommige procedés maken gebruik van een tweede brekingsfase alvorens de kunststoffen verder te verwerken.

Figuur 2. Schema van een typisch batterij recycling proces (mechanisch scheiden) (EIPPCB, 2013).

Tijdens dit procedé worden het lood en de kunststoffen van elkaar gescheiden. Het PVC is niet recycleerbaar, maar het polypropyleen wordt zoveel mogelijk gerecycleerd voor de productie van nieuwe granulaten.

Typische ovens die gebruikt worden voor het recycleren van de loodfractie zijn (EIPPCB, 2013):

  • Hoogoven
  • Draaitrommeloven
  • Roterende oven
  • Elektrische oven

Het gerecycleerde lood wordt, na van zijn onzuiverheden te zijn ontdaan en verrijkt te zijn met andere metalen in functie van de vraag van de klanten, in baren verpakt en hergebruikt bij de fabricatie van nieuwe autobatterijen of –accu’s. De fabricatie van lood dat gerecycleerd werd uit afgedankte accu’s kan ook gekoppeld worden aan de recyclage van andere resten die lood bevatten (leidingen, loodgieterijelementen,…). Accu’s zijn echter, ook op wereldniveau, de belangrijkste bron die bestemd is voor de productie van gerecycleerd lood. Zo is de grote meerderheid van het gerecycleerde lood dat aan de industrie wordt doorverkocht, bestemd voor de fabricatie van nieuwe lood-zuur accu’s (Recybat, 2014).

De belangrijkste milieuaspecten bij het recycleren van loodaccu’s zijn emissies naar lucht en water en de productie van gevaarlijk afval.

De meeste bijproducten zijn geschikt voor hergebruik (loodhoudend vliegstof, accuzuur) of worden gestort (slakken). De kunststoffractie wordt, na de verkleining in de hamermolen, afgescheiden en gewassen, teneinde een materiaal te bekomen dat zuiver genoeg is voor materiaalrecyclage. Een tweede mogelijkheid bestaat uit de dosering aan de oven, samen met de loodfractie, waarbij de plastics als reductans gebruikt worden.

Mogelijke bronnen van afvalwater zijn bv. reinigingswater van de spoelfase van de accu’s, hemelwater en sproeiwater om diffuse emissies te voorkomen. Belangrijke verontreinigende stoffen in het afvalwater zijn metalen (Zn, Cd, Pb, Hg, Cu, Ni, …), chloriden, fluoriden en sulfaten. Installaties beschikken vaak over een eigen waterzuiveringsinstallatie.

Emissies naar lucht bestaan uit zowel geleide als diffuse emissies, afhankelijk van de gebruikte technieken. Diffuse emissies vormen een belangrijk aandachtspunt (EIPPCB, 2013). Belangrijke parameters met betrekking tot luchtemissies zijn SO2, NOx, metalen, stof, VOS en PCDD/F. Voor de beperking van diffuse emissies van stof en metaaldeeltjes kunnen de opgeslagen stoffen besproeid worden en de meest stofgevoelige afdelingen (raffinage) gestofzuigd worden. Voor de bestrijding van de geleide emissies kan er gebruik gemaakt worden van bv. naverbrander en mouwenfilter.

De energiebehoefte voor de verschillende verwerkingstechnieken van loodaccu’s is sterk verschillend, afhankelijk van onder andere de kwaliteit van de grondstoffen en de productie van bijproducten. Tabel 2 geeft een overzicht van de gemiddelde energiebehoefte voor twee verschillende processen.

Tabel 2. Energiebehoefte van twee lood processen (EIPPCB, 2013).

Process

Electric (kWh/t Pb)

Coke (kWh/t Pb)

Gas (kWh/t Pb)

O2 (Nm³/t Pb)

Pb shaft furnace secondary

211

930-1150

110

20

Rotary furnace with mechanical battery breaking system and sodium or calcium sulphate production

180-250

520-900

1000-2000

150-200

RECYBAT is nog niet moeten overgaan tot de invoering van een operationeel financieringssysteem voor de inzameling en verwerking van afgedankte autobatterijen of –accu’s omwille van de positieve handelswaarde verbonden aan de hoge prijs van het lood. De gemiddelde loodprijs bedroeg in 2011 namelijk 1724,35 EUR/ton. Vandaar dat er veel vraag is naar afgedankte autobatterijen of –accu’s (Recybat, 2014).

  • EIPPCB, 2013. Best Available Techniques Reference Document for the Non-ferrous Metal Industries. Draft 3, February 2013. European IPPC Bureau.
  • OVAM, 2014. Afgedankte autobatterijen en -accu's. www.ovam.be
  • RECYBAT, 2014. www.recybat.be
  • Campine nv. www.campine.be