3.1 Inzameling

In het kader van de aanvaardingsplicht zijn handelaars verplicht om afgedankte spaarlampen te aanvaarden indien de persoon die de lamp afdankt bij de desbetreffende handelaar een nieuwe spaarlamp koopt (FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu, 2013).

De lidstaten dragen er zorg voor dat inrichtingen of bedrijven waar verwerkingshandelingen worden verricht, de AEEA opslaan en verwerken volgens de technische voorschriften van bijlage 3 van de AEEA-richtlijn.

Daarnaast kan iedereen zijn of haar af te danken lampen als klein gevaarlijk afval (KGA) kwijt in de containerparken. Let er hierbij op dat de lamp niet breekt. De vrijkomende kwikdampen hebben na inhalatie een negatief effect op de gezondheid.

3.2 Voorbehandeling, verwerking en recyclage

De manier van verwerken hangt af van de kwaliteit en de vorm van de lampen. Zo worden de lampen gescheiden in glas van verschillende kwaliteiten, verschillende types fluorescentiepoeder en metaal. Zowel het herbruikbare fluorescentiepoeder als het fijngemalen glas van de beste kwaliteit zijn grondstoffen bij de productie van nieuwe lampen. Het glas van minder goede kwaliteit krijgt andere bestemmingen zoals de glaswolindustrie, verbrandings- en smeltovens … Het metaal wordt gerecycleerd, en het fluorescentiepoeder dat niet in aanmerking komt voor hergebruik, wordt op een milieuverantwoorde manier verwijderd uit onze leefomgeving (Recupel, 2013c).

De verwerking van fluorescentielampen kan op drie verschillende manieren gebeuren: d.m.v. thermische processen, d.m.v. chemische processen m.b.v. uitloging met waterige oplossingen, of d.m.v. stabilisatie (UNEP, 2013). Met deze laatste methode, stabilisatie, kunnen echter geen REE[1]’s uit het behandelde materiaal gerecupereerd worden. In de thermische processen, die efficiënter zijn dan de chemische procédés, wordt het materiaal verwarmd tot een voldoende hoge temperatuur om het kwik te kunnen verdampen. Echter, in eerdere studies is gebleken dat van het kwik in de fosforpoedermatrix blijft, omdat kwik in het fosforpoederresidu van gebruikte fluorescentielampen als Hg0 , Hg+ en Hg2+ aanwezig is. Vooral de zeer sterke interactie tussen het Hg2+ en het aanwezige glas in de fosforpoeders, maakt kwikverwijdering uit het fosforpoeder moeilijk. De thermische verwijdering van dit toxische kwik vereist daardoor hogere temperaturen.

In het professioneel verwerkingscentrum van Indaver Relight in Beveren (Doel) vindt een milieuveilige verwerking van o.a. rechte en gebogen TL-lampen plaats.

In de breek-zeef installatie worden alle types van niet-rechte TL-lampen, spaarlampen en andere kwikdamplampen verwerkt. Ook de afgesneden eindjes van de rechte TL-lampen worden hierin verder verwerkt.

De lampen worden verbrijzeld (breek). Een trommelmagneet scheidt de ijzerfractie af. Daarna zorgt een zeef voor het afscheiden van de andere fracties (zeef): de metaalfractie, de glasfractie en het kwikhoudende fluorescentiepoeder. Het glas en de metalen worden dan gecontroleerd en nabehandeld in de nazuiveringskamer om ze volledig kwikvrij te maken. Het glas wordt nuttig toegepast, het metaal wordt gerecycleerd (Indaver, 2013).

Figuur 1: Een breek-zeef installatie (Indaver, 2013).

Figuur 2: Een walsbreker (Indaver, 2013).

Het fluorescentiepoeder dat niet in aanmerking komt voor hergebruik en/of voor recyclage van zeldzame aardmetalen wordt in metalen vaten van 200l gestort op een cat.1-deponie zoals deze van Indaver in Antwerpen. In het geval van de cat.1-deponie van Indaver moet het uitloogbare kwik (Hg) in het fluorescentiepoeder, conform de bepalingen in de acceptatiecriteria van de deponie, minder dan 0,6 mg/l bedragen. Indien deze concentratie in het te verwijderen fluorescentiepoeder toch gehaald of overschreden wordt, kan een fysicochemische voorbehandeling in de solidificatie-installatie van Indaver Antwerpen tot een immobilisatie van het uitloogbare Hg leiden. (J. Ornelis, Product Manager Special Sales, persoonlijke communicatie, 3 februari 2014)

Analyseresultaten van de fluorescentiepoeders die in de afgelopen jaren bij Indaver gegenereerd werden, wijzen uit dat de fluorescentiepoeders in ruime mate ontkwikt worden tijdens het lampenrecyclageproces waardoor deze voldoen aan de norm voor uitloogbaar Hg < 6mg/l en een fysicochemische voorbehandeling dus niet nodig is (J. Ornelis, Product Manager Special Sales Indaver, persoonlijke communicatie, 12 februari 2014).

Recupel (2013b) toont op haar site in een filmpje hoe zij de verwerking van afvalfracties, zoals ook fluorescentielampen, aanpakken.